ZIJSPANKOPPEL

Dit is een deel van een artikel over zijspanrijden. Het werd geschreven door Ep van Schaffelaar en begin 80er jaren gepubliceerd in Motorvisie.

Motorhandelaar Ed Pols, brengt nu al weer vijf jaar het MoTurist zijspan op de markt. Om wat meer over het zijspanrijden te weten te komen, zijn we op een door-de-weekse avond na sluitingstijd, hem en zijn vrouw Netty eens gaan opzoeken in hun motorzaak in de Van der Hoopstraat te Amsterdam. Al gauw blijkt, dat we te maken hebben met een motorrijder die van zijn hobby zijn werk heeft gemaakt. De ’zaak’ is een gezellig, knus ’hok’, waar ’s avonds enkele vaste klanten zelf aan het sleutelen zijn. Op donderdagavond en zaterdag is het volgens Ed Pols een eiland van gemoedelijkheid in het steeds verder verruwende Amsterdam. Ed heeft onder zijn klanten veel zijspanrijders gehad, die tezamen een veelvoud aan problemen hadden met hun combinaties. In die tijd was hij importeur van de Clipper zijspannen. Voor zijn klanten heeft hij diverse zijspannen gewijzigd, van het plaatsen van een windscherm, tot het creëren van een extra zitplaats. Al deze wijzigingen vond hij te veel worden en het feit, dat de oude zijspannen geschikt waren tot ongeveer 100 km/uur, heeft hem op de gedachte gebracht om zelf een zijspan te gaan bouwen.

Ontwerp eisen. Om de gedachten enige klaarheid te geven heeft hij (met zijn vrouw) een programma van eisen opgesteld. Het belangrijkste punt was en is nog steeds: “een zijspan is in eerste instantie voor personenvervoer”. De passagier zal dus wat het zijspan betreft, altijd het laatste woord behoren te hebben. Een ander belangrijk punt is goede wegligging, wat automatisch veiligheid voor bestuurder en passagier inhoudt. Uit fabricageoogpunt gezien werd in eerste instantie al beslist, dat het een motorfiets met zijspan moest blijven. Om het een en ander aantrekkelijk te houden als handelswaar, is er een universele aansluiting voor alle motoren met meer dan 50 pk. Omdat een zijspan meestal wordt aangeschaft met in het achterhoofd gezinsuitbreiding, gaat Ed Pols er van uit, dat er mogelijkheden moeten zijn om een kind mee te nemen. De breedte van een combinatie is al gauw meer dan 150 cm hetgeen ongeveer gelijk is aan een grote middenklasse auto. Met dit gegeven is het duidelijk dat de zitplaatsen achter elkaar geplaatst dienen te warden! Voor de stoelen is een metalen frame gezocht met kunststof bekleding, want een zijspan wordt altijd nat. Om er zeker van te zijn dat de passagier(s) niet heen en weer gegooid worden in het zijspan, is een kuipstoel bittere noodzaak.

Ed Pols

Vering. Een zijspan van polyester weegt om en nabij de 80 kilo. Op een zondagmiddag voor een gewoon toertje zal het gewicht met een kleine honderd procent toenemen, tijdens de vakantie zal het echter wel met tweehonderd procent toenemen. Deze grote verschillen in gewicht hebben tot gevolg, dat de nastelling van de schokbreker zeer groot moet zijn. De gas-schokbreker, die speciaal door Koni gemaakt wordt, is schuin naar voren geplaatst en op het frame bevestigd, zodat er geen extra steun gelast hoeft te worden. De vering van het zijspan wordt verzorgd door een tweeblads torsieveer, welke bij navraag op de Technische Hogeschool het meest geschikt bevonden is. Voor het zijspanframe is gebruik gemaakt van dikwandige kokerbalken, dit in tegenstelling tot de meeste zijspanframes, die van ronde pijp zijn gemaakt. Het voordeel van kokerbalken is, dat die veel makkelijker te behandelen zijn tijdens de fabricage, dan de ronde pijp. Ed Pols ziet er trouwens in ronde pijp geen enkel voordeel zitten. Wielophanging. Als zijspanwiel heeft Ed gekozen voor een wiel van een NSU Prinz, omdat het een goede maat heeft voor de Nederlandse wegen, namelijk 12 inch. Standaard zit er bij dit wiel al een schijfrem, zodat hij zich daarom niet meer hoeft te bekommeren. Het is tevens een zeer licht wieltje met kegellagers, waarin nog duidelijk het motorfietsverleden van NSU te herkennen valt. Om de Duitsers, die verplicht waren om onder het zijspan een even groot wiel te hebben als het achterwiel van de motor, tot vriend te krijgen is er ruimte onder het spatbord om een 18 inch zijspanwiel te monteren. Dit grotere wiel is ook zeer bruikbaar voor diegenen die hun grondspeling willen vergroten in verband met slechte wegen. Het wiel is trekkend opgehangen, hetgeen wil zeggen dat de as van het zijspanwiel achter het scharnierpunt van de ophanging van het wiel is bevestigd. Dit heeft als effect, dat de aanwezige speling voor een groot deel geëlimineerd worden. Om alles ’esthetisch’ verantwoord te laten zijn, mag de voorkant van het zijspan niet voor de as van het voorwiel uitsteken. De achterkant moet ongeveer gelijk zijn met de achterkant van de trekkende motor. De as van het zijspanwiel komt ongeveer 25 cm voor de achteras van de motor.

Ed bij een MoTurist frame

Ontwerp. Ed Pols had als motorhandelaar natuurlijk wel van aërodynamica gehoord, maar hoe hij dit bij een zijspan moest gaan toepassen was voor hem een grote vraag! De mogelijkheden van een windtunnel en de hele testprocedure zouden een te kostbare zaak worden. Door zijn ogen goed de kost te geven op straat en door logisch alles op een rijtje te zetten, heeft hij van diverse auto’s de grondbeginselen geleerd. Een auto loopt aan de onderkant vrijwel altijd van voor naar achteren iets omhoog, waardoor hij bij hoge snelheden aan de grond ‘gezogen’ wordt, doordat er een vacuüm getrokken wordt aan de achter-onderkant. De voorkant loopt aan de bovenzijde naar achteren ook omhoog, zodat het geheel op de weg gedrukt wordt. Met de berekende lengte voor het zijspan is Ed Pols gaan kijken hoe de aanwezige ruimte ingedeeld behoort te worden. Bij de standaarduitvoering is hij er van uitgegaan, dat er één volwassene en één kleuter in het zijspan vervoerd moeten worden. Tijdens de vakantie zal hier erg veel bagage bij komen, zodat er ook een grote bagageruimte bij hoort. Met al deze gegevens is hij naar Jos Schurgers gestapt en heeft hem de opdracht gegeven er een mooi ogend zijspan van te maken. Ondanks dat Ed Pols overal zijn éigen ideeën over heeft, is hij de mening toegedaan, dat mensen die ergens hun vak van gemaakt hebben bepaalde dingen beter kunnen dan hij zelf. En Jos is zo’n vakman! De ruit van het zijspan is ver naar achteren geplaatst, zodat er een minimum aan luchtwervelingen is op de plaats van de passagier. Het zijspan biedt plaats aan iemand met schoenmaat 47 en een lengte van twee meter tien. Deze passagier kan dan in een normale houding zitten, met zijn voeten omhoog en heeft genoeg ruimte om bij tijd en wijlen zijn knieën op te trekken, want het is geen pretje om 400 km in dezelfde houding te moeten zitten.

Bevestiging. Het zijspan wordt op drie punten aan de motor bevestigd, gecompleteerd met één of twee hulpsteunen. De bevestigingspunten bevinden zich beneden voor en achter het blok en ter hoogte van het denkbeeldige zwaartepunt van de motor, namelijk net onder de zitplaats van de bestuurder. Voor extra stevigheid wordt ter hoogte van het balhoofd een hulp-bevestiging gemonteerd. Mocht hij deze vier bevestigingen het geheel nòg niet stijf genoeg zijn, dan wordt aan de achterkant van het motorframe de tweede hulp-bevestiging gemonteerd. De schoorstangen moeten te allen tijde makkelijk te verstellen zijn, want er is voor het bepakt rijden over de autobaan nu éénmaal een andere vlucht nodig, dan voor het rijden zonder bepakking door de bergen. Trekkende motorfiets. Volgens Ed Pols zijn de meeste motorfietsen tegenwoordig voorzien van een dermate stevig frame dat er een zijspan aan gehangen kan worden. De voorvorken zijn niet altijd stijf genoeg, maar kunnen stijver gemaakt worden, zodat er geen reden is om een schommelvoorvork te construeren. Om een zijspancombinatie goed te laten sturen, is een verkleining van de naloop echter gewenst. Ed gebruikt hier een verlenging van de twee kroonplaten, waardoor het voorwiel t.o.v. het balhoofd een vijftal centimeters naar voren wordt verplaatst.

Ed's MoTurist zijspan

Praktijktest. Ed en zijn vrouw, die zoals eerder gezegd motorrijders van de oude degelijke stempel zijn, rijden jaarlijks ruim voldoende kilometers om alle door hen gemaakte constructies uit den treure uit te testen. Het testen gebeurt dan ook in de praktijk: met Kerst naar het Zwarte Woud, als een echte groottoerist. Ed vindt als toerrijder, dat een motor - al dan niet met zijspan - het meest belast wordt op lange trajecten met constante snelheid. Zeshonderd km toeren is heel iets anders dan een half uur over een circuit en dan weer zes uur sleutelen voor de volgende race. Een toermotor moet te allen tijde ten dienste staan aan zijn eigenaar. Rijles. Wanneer iemand besloten heeft om zijspan te gaan rijden en deze komt ophalen dan wordt er een uur uitgetrokken om de nieuwe zijspanrijder les te geven in het rijden. En dat is dus ook nodig! Het belangrijkste devies van de familie Pols is: “beter een tevreden klant dan een volle portemonnee'”. Tenminste, dat zegt Ed Pols zelf.

Meer over Ed en Netty

Terug naar Ed's pagina

More on Ed and Netty

Back to Ed's page

START

HOME